Компанийн үйл ажиллагаанд богино болон урт хугацаат санхүүжилтийн асуудал чухал. Үйлдвэрлэлийн хүчин чадлаа нэмэгдүүлэх, тоног төхөөрөмж шинээр худалдан авах зэрэг бүтээн байгуулалтын шинж чанартай төслүүдэд дунд болон урт хугацаат санхүүжилт шаардагддаг бол бараа материал татах, мөнгөн хөрөнгийн урсгалыг тэнцвэржүүлэх зэрэг үйл ажиллагаанд богино хугацаат санхүүжилт чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Өнөөдрийн байдлаар аж ахуйн нэгжийн санхүүжилт дунджаар 20-25 хувийн хүүтэй, 18 сар хүртэлх хугацаатай байна. Харин хөрөнгийн зах зээлд компанийн бонд гаргаснаар санхүүжилтийн өртгөөс 5-10 хувийн хүү хэмнэх боломжтой.

Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй ихэнх аж ахуйн нэгж өөрт шаардагдаж буй санхүүжилтээ зөвхөн нэг эх үүсвэрээс хайдаг. Тэр нь арилжааны банкууд.  Өнөөдрийн нөхцөлд аж ахуйн нэгжийн санхүүжилтийн 90-с дээш хувь нь томоохон 3-4 банкны зээл хэлбэрээр эдийн засагт нийлүүлэгдэж байгаа. Жил бүр 10 орчим их наяд төгрөгийн зээлийг банкны систем үйлдвэрлэж түүнийг нь аж ахуйн нэгжүүд голчлон мөн зохих хувийг иргэд хэрэглэж ирсэн. Банкны зээлийн дундаж хүүгээр тооцож үзвэл аж ахуйн нэгжүүд болон иргэд жилдээ 2-3 их наяд төгрөгийг зээлийн хүү хэлбэрээр банкиндаа төлдөг гэсэн үг.

Яагаад гэвэл банкуудын эх үүсвэрийг бүрдүүлэгч нь харилцах, хадгаламж эзэмшигч нар бөгөөд тэд өнөөдөр хугацаанаас хамаарч 10-15 хувийн хүүг банкнаас авдаг.

Засгийн газраас малчдын зээлийн хүү 30 хувь байсныг хэт өндөр гэж үзэж Төрийн банкаар дамжиж буй малчдын зээлийн хүүг 18 хувь болгон буурууллаа. Зөрүүг нь Төрийн банк өөрөө даах эсвэл Монголбанк санхүүжүүлэх эсэх нь одоогоор тодорхойгүй байна. Харин бизнесийн зээлийн хүүг хэрхэн бууруулах талаар аливаа нэг яригдаж эхэлсэн зүйл алга. Инфляцийн түвшинтэй холбогдуулан Монголбанк бодлогын хүүгээ 1 хувиар бууруулсны дараагаар Засгийн газрын бондын хүү 1 хувиар өссөнийг бодоход төрөөс банкны зээлийн хүүг ойрын болон дунд хугацаанд бууруулах талаар арга хэмжээ авч чадахгүйг илтгэж байна.

Харин төрийн аливаа зохицуулалт, арга хэмжээг хүлээлгүйгээр зээлийн хүүг бууруулах боломж аж ахуйн нэгжүүдэд байна. Тэр нь Монголын Хөрөнгийн биржид компанийн бонд гаргах юм. Бондын хүү 15-18 хооронд байх боломжтой. Яагаад гэвэл банкуудын эх үүсвэрийг бүрдүүлэгч нь харилцах, хадгаламж эзэмшигч нар бөгөөд тэд өнөөдөр хугацаанаас хамаарч 10-15 хувийн хүүг банкнаас авдаг. Харин банк харилцах, хадгаламж эзэмшигчдийн хөрөнгөн дээр 10 хувийн нэмэлт өгөөж нэмж эцсийн зээлдэгчдэд олгодог байна. Тиймээс аж ахуйн нэгжүүд арилжааны банк гэсэн гуравдагч зуучлагчаар дамжилгүй шууд эцсийн хөрөнгө оруулагч нартай холбогдвол жилийн 10-15 хувийн хүүтэй эх үүсвэртэй шууд холбогдоно гэсэн үг. Хөрөнгийн зах зээл буюу илүүдэл хуримтлалтай хэсэг нь санхүүжилт шаардлагатай төслүүдтэй шууд харилцдаг талбар нь Монгол Улсад бэлэн байна.

Мэдээж эхний үе шатанд бондоо зах зээлд амжилттай арилжиж өөрсдийн хөрөнгө оруулагчдын хүрээг бий болгохын тулд банкны дундаж хадгаламжаас дээгүүр гэхдээ банкны зээлийн хүүгээс доош хүүгээр буюу 17-19 хувийн хүүтэй компанийн бонд гаргавал банкны хадгаламжаас өөр найдвартай хөрөнгө оруулалтын сонголтгүй харилцах, хадгаламж эзэмшигч нар худалдан авах нь дамжиггүй.

 Сүү зэрэг хувьцаат компаниуд М Си Эс, Моннис, Таван богд, Гацуурт, НИК зэрэг ХХК-ууд компанийн бонд гаргавал хөрөнгийн зах зээлд бэлэн орон зай байна.

Мөн эхний ээлжинд хөрөнгө оруулагчдын эрсдлийг бууруулах, итгэлцлийн түвшинг нэмэгдүүлэх мөн зах зээлийн эрэлтийн хэмжээг тандах үүднээс бага хэмжээгээр тухайлбал нийт компанийн зах зээлийн үнэлгээний 2-5 хувьтай тэнцэх үнийн дүнтэй компанийн бонд гаргавал зах зээл шингээж авахад асуудал гарахгүй бөгөөд цаашдаа илүү өндөр дүнгээр өргөн хүрээнд бонд гаргах боломж нь нээгдэнэ. Хөрөнгийн зах зээл дэх компанийн нэрийн хуудас нь зээлжих зэрэглэл байдаг бөгөөд энэ цаагуураа хэн хамгийн бага хүүтэй бонд гаргах вэ гэдгийг илтгэдэг. Тиймээс Монголын аж ахуйн нэгжүүд ч энэ чиглэл рүү явах цаг нь болсон бөгөөд АПУ, Говь, Сүү зэрэг хувьцаат компаниуд М Си Эс, Моннис, Таван богд, Гацуурт, НИК зэрэг ХХК-ууд компанийн бонд гаргавал хөрөнгийн зах зээлд бэлэн орон зай байна.

Х.ИНДРА